Want wat is de boodschap van Helvetica? Helvetica zegt: geen paniek. U zult op tijd op uw bestemming komen. Uw vliegtuig zal niet neerstorten. Uw geld is veilig in onze kluis. De papieren zijn goed ingevuld. Wees gerust; alles komt in orde. Met Helvetica is uw onderneming, wat u ook maar gaat ondernemen, in veilige handen.
Het is geen wonder dat het lettertype uit Zwitserland komt. Natuurlijk, de naam geeft het al weg – ‘Helvetica’ is tenslotte latijn voor ‘Zwitsers’. Aanvankelijk heette het lettertype ‘Neue Haas Grotesk’ en dat bekt toch wat minder lekker… je gaat niet snel een letter gebruiken die grotesk heet, in welk land dan ook. Maar naast de naam kan de herkomst van het lettertype ook verklaard worden aan de hand van de tijdgeest: Helvetica is een lettertype dat specifiek ontwikkeld is om zo neutraal mogelijk te zijn en komt uit 1957, een tijd waarin de naoorlogse wereld haar eerste voorzichtige schreden zette op het pad van de globalisering. Ondernemingen hadden behoefte aan internationale herkenning, en aan communicatie-oplossingen die culturen overstegen. Waar kon je die in die tijd beter vinden dan bij een neutraal lettertype uit een neutraal land?
De vormgeving van Helvetica wordt geschaard onder de voornamelijk door Zwitsers gestuurde Internationale Typografische Stijl, ontwikkeld in de jaren ’50, hip in de jaren ’60, overheersend in de jaren ’70, op zijn retour in de jaren ’80 en ’90 en sindsdien weer-helemaal-terug. De stijl werd gekenmerkt door een mathematische opzet, gebruik van schreefloze letters als Helvetica en fotografie in plaats van illustratie.
De dip in de populariteit rond de tijd van Dynasty valt goed te verklaren. De stijl, en daarmee het lettertype, was ontwikkeld om naadloos aan te sluiten op zowel de op dat moment aanwezige zet- en druktechnieken als op de mode. De technieken ontwikkelden zich echter verder en de mode veranderde. En toen desktop publishing eenmaal zijn intrede deed, waren alle hekken helemaal van alle dammen. Een wildgroei van stijlen had tot gevolg dat iedere doelgroep zijn eigen vormgevings-keurslijf meekreeg. Zo kon je in de jaren negentig geen house-feest communiceren zonder zilver en zwart en zwaar gestileerde lettering, en was de Internationale Typografische Stijl voorbehouden aan liefhebbers van britpop of designerbladen.
Maar door die wildgroei is er ook weer een hang naar orde, vertrouwen en rust ontstaan. Ziedaar de verklaring voor de wederopstanding van Helvetica: dit jaar weer gekozen tot nummer 1 beste lettertype van de wereld.
Fun facts
- Helvetica is gebaseerd op Akzidenz Grotesk uit München – ontworpen in 1896.
- Het Microsoft-logo is geschreven met Helvetica, maar omdat Microsoft het te duur vond om dit lettertype in haar Windows font set op te nemen, heeft de onderneming haar eigen variant laten ontwikkelen: Arial.
- Apple heeft de licentie wel aangeschaft en heeft haar al OS al sinds jaar en dag vormgegeven met Helvetica.
- De Amerikaanse regisseur Gary Hustwitt heeft een film over Helvetica gemaakt, die nog veel dieper ingaat op de psychologie achter het brede gebruik van een lettertype.
- In de film o.a. een interview met de vooraanstaande Nederlandse vormgever Wim Crouwel.
